Οι Κρήτες που έχουν την οικονομική ευχέρεια πηγαίνουν για ευρύτερες σπουδές στα Ιταλικά Πανεπιστήμια. Πολλοί από αυτούς θα διαπρέψουν όπως ο Πέτρος Φιλάγρης καθηγητής Πανεπιστημίου Παρισίων μετέπειτα Καρδινάλιος και τέλος έγινε Πάπας με το όνομα Αλέξανδρος Ε’ (1409-1410). Ο Ζαχαρίας Καλλέργης ίδρυσε το 1515 το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο στη Ρώμη. Στις τρεις μεγάλες πόλεις Χανιά, Ρέθυμνο, Ηράκλειο ιδρύονται Ακαδημίες, κάτι σαν φιλολογικοί σύλλογοι, οι πρώτες στην Ελλάδα.

Άξιοι πνευματικοί άνθρωποι είναι ο Μάρκος Μουσούρος 1470 – 1517 φιλόλογος - ποιητής, ο Μανόλης Σκλάβος, ο Μπεργαδής κ.α

Η μεγάλη λογοτεχνική άνθιση έγινε στις τελευταίες δεκαετίες της Ενετοκρατίας (1590-1669) τότε γράφηκε η «Βοσκοπούλα» αγνώστου συγγραφέα, ο Γεώργιος Χορτάτζης έγραψε το αριστούργημά του «Ερωφίλη» (τραγωδία), την «Πανώρια»(δράμα) και τον «Κατζούρμπο» (κωμωδία), Ο Μάρκος Φώσκολος το «Φορτουνάτο». Ο κορυφαίος όλων Βιτζέντζος Κορνάρος ( 1553-1614) μας άφησε το θεατρικό του έργο «Θυσία του Αβραάμ» και τον «Ερωτόκριτο» το καλύτερο έργο της κρητικής και γενικότερα της νεοελληνικής λογοτεχνίας που υμνεί τον έρωτα της πριγκίπισσας Αρετούσας με τον νεαρό Ερωτόκριτο  με  στοίχους:  …………………………………

«Του έρωτα η εμπόρεση και της φιλιάς η χάρη,

αυτάνα μ’ εκινήσασι τη σήμερον ημέρα

ν’ αναθιβάλω και να πώ τα κάμα και τα φέρα

σ’ μια κόρη κ’ έναν άγουρο που μπερδεύτηκα ομάδι σε μιαν φιλιάν αμάλαγη, με δίχως ασκημάδι»………….

Η αναγέννηση επηρεάζει τις τέχνες και την αρχιτεκτονική, ο περιηγητής παρομοιάζει την πόλη των Χανίων ως προς τα κτίσματά της με τα παλάτια της Βενετίας.

Στη ζωγραφική διαμορφώθηκε η «Κρητική Σχολή» φθάνοντας τη Βυζαντινή ζωγραφική στον ύψιστο βαθμό τελειότητας. Μέσα σε αυτό το καλλιτεχνικό περιβάλλον γεννήθηκε ο Δομίνικος Θεοτοκόπουλος El Greco (1541-1614) σε ηλικία 28 ετών αναγνωρισμένος ζωγράφος έφυγε από την Κρήτη για την Ευρώπη και τη μεγάλη δόξα.