Γραφική ανπαράσταση γούρνας διαχωρισμού λαδιού - κατσίγαρου σε τομή
Η γούρνα ήτανε ξύλινη συνήθως, όμως όπως βλέπουμε και στην φωτογραφία της φάμπρικάς του Χαρκιά, υπήρχαν και πέτρινες λαξευτές.
Ήταν χωρισμένη με διάφραγμα σε δύο διαμερίσματα: το μικροκάσελο και την κασέλα.
Το διάφραγμα αυτό είχε μία εγκοπή στο πάνω μέρος που επέτρεπε την επικοινωνία των δύο αυτών διαμερισμάτων.
Το μικροκάσελο ήταν χωρισμένο σε ένα μικρό και ένα μεγαλύτερο μέρος, και το διάφραγμα που το χώριζε επέτρεπε την επικοινωνία των δύο αυτών τμημάτων μόνο απο το κάτω μέρος.
Ας δούμε όμως πως γινότανε ο διαχωρισμός:
Το ελαιόλαδο με τον κατσίγαρο έπεφτε απο την τσισβέρα στο μεγαλύτερο μέρος του μικροκάσελου. Το ελαιόλαδο ως ελαφρύτερο ανέβαινε στην κορυφή και μέσω της εγκοπής που είχε το διάφραγμα που χώριζε το μικροκάσελο και την κασέλα περνούσε στη κασέλα.
Ο κατσίγαρος σαν βαρύτερο υγρό απο το ελαιόλαδο, περνούσε απο το κάτω μέρος του διαφράγματος που χώριζε το μικροκάσελο και εν συνεχεία ανεβαίνοντας προς τα επάνω έβγαινε απο την γούρνα απο μιά οπή που είχε και ήταν στο ίδιο ύψος με την έγκοπή του διαφράγματος που χώριζε τη κασέλα με το μικροκάσελο.
Στο τέλος ο κατσίγαρος έπεφτε στον "καταπότη" ένα πρόχειρο αυλάκι που τον οδηγούσε έξω απο την φάμπρικα στο δρόμο.
Οπωσδήποτε μιά ελάχιστη ποσότητα λαδιού έφευγε με τον κατσίγαρο και εκεί ήταν η χαρά των παιδιών που έπαιζαν, είτε μαζεύοντάς το με τα κουτάλια, είτε φτιάχνοντας λυχναράκια το βράδυ, βάζοντας φυτίλια στις μικρές "πανωλαδιές" που έκανε ο κατσίγαρος.
Στο τέλος του σφιξίματος επειδή η ποσότητα λαδιού-κατσιγάρου ήταν μικρή και το λάδι δεν έφτανε την εγκοπή να περάσει στη κασέλα, ο διαχωρισμός γινότανε με το μαζωχτάρι, ένα τενεκεδένιο δοχείο με επίπεδη την πλευρά που ήτανε απέναντι απο το χερούλι, ή με ένα "τσούκο" κομμένο στη μέση, για να μαζεύει την πανωλαδιά πάνω απο το κατσίγαρο. Μετά το μάζεμα του λαδιού, το μαζωχτάρι, τοποθετείται σε ένα φρασκί το διακονιάρη, όπου μαζεύονται τα σουρώματα απο τα εργαλεία που έρχονται σε επαφή με το ελαιόλαδο.
Τα άλλα εργαλεία ήτανε το κάρτο και το χωνί, με τα οποία ασκιάζανε το ελαιόλαδο απο την κασέλα. Το ελαιόλαδο του διακονιάρη έμενε σαν ρεγάλο στους αλετρουβάρηδες. Πάντα όμως έμενε λίγο λάδι στο μικροκάσελο ανακατεμένο με το κατσίγαρο και μετά απο κάμποση ώρα έκανε πάλι μια μικρή πανωλαδιά, και με το μαζωχτάρι οι αλετρουβάρηδες το έριχναν σε ένα πιθάρι, τον κατσιγαριάρη.
